Polecane: http://www.tlumaczprzysiegly24.co.uk

Argumentacją prawniczą określamy sposób uzasadniania twierdzeń, zarówno w obszarze tworzenia jak i stosowania prawa. Na zajęciach pomijamy tą pierwszą płaszczyznę i przyjmujemy w uproszczeniu, iż argumentacja to sposób uzasadniania (usprawiedliwiania) twierdzeń formułowanych w związku z kwalifikacją prawną określonych stanów faktycznych – nie tylko przez organy ale też przez doktrynę (w ramach tzw. wykładni doktrynalnej). Uzasadnianie twierdzeń obejmuje zarówno argumenty o charakterze logicznym jak i empirycznym. Z kolei przy usprawiedliwianiu mamy do czynienia z argumentami o charakterze aksjologicznym czy postulatywnym. Należy przy tym podkreślić, iż chodzi tu zarówno o argumenty przemawiające za daną tezą jak i tej tezie przeciwne.

Kwalifikacja prawna stanów faktycznych wiąże się z formułowaniem 3 typów twierdzeń:
1) norma n obowiązuje w czasie t oraz ma znaczenie z – koniunkcja twierdzenia walidacyjnego (obowiązuje w czasie) i interpretacyjnego (ma znaczenie)
2) fakt sprawy f zaistniał w czasie t i przestrzeni p – jest to twierdzenie faktualne (o zaistnieniu pewnego faktu empirycznego)
3) na podstawie normy n fakt sprawy f powoduje konsekwencje prawne k – jest to tzw. wypowiedź deontyczna (zdanie deontyczne)

Argumentacja w znaczeniu szerszym to uzasadnianie/usprawiedliwianie 3 powyższych twierdzeń, natomiast argumentacja sensu stricto obejmuje tylko twierdzenia typu 1 i 3, a więc twierdzenia formułowane w ramach tzw. dyskursu praktycznego. Twierdzenia te określane są mianem praktycznych - orzekają o powinnościach; nie mówią o tym jak jest, tylko jak być powinno (a więc jak należy się zachować ze względu na normę n) oraz określają konsekwencje prawne zachowań zgodnych bądź niezgodnych z daną normą n.

Cechą charakterystyczną twierdzeń praktycznych jest to, iż nie są one empirycznie rozstrzygalne, co oznacza, że nie możemy orzekać o ich prawdziwości/fałszywości odwołując się do doświadczenia (zdań o faktach). Przesłankami prawomocności tych twierdzeń są argumenty wysuwane w toku argumentacji prawniczej. Argumenty te mają wyłącznie charakter normatywny. Nie są to zdania opisowe (deskryptywne; zdania o faktach), ale wypowiedzi normatywne; zaliczamy do nich:
1) reguły dyrektywalne stosowane w zakresie uznawania normy za normę obowiązującą (kryteria obowiązywania normy), np. reguły kolizyjne
2) reguły stosowane w zakresie ustalania znaczenia normy n, czyli dyrektywy wykładni
3) reguły stosowane w zakresie ustalania konsekwencji prawnych zaistniałych stanów faktycznych, np. dyrektywy sędziowskiego wymiaru kary (art. 53 kk)

O prawdziwości/fałszywości twierdzeń typu 1 i 3 można mówić tylko w sensie analitycznym; podstawą prawomocności tych twierdzeń jest bowiem uznanie za prawomocne innych twierdzeń czy wypowiedzi – nie wykraczamy poza analizę języka. Ale zawsze ostatecznymi przesłankami ich prawomocności są wymienione wyżej przesłanki normatywne.

Twierdzenia typu 2 – tzw. faktualne – nalezą do dyskursu teoretycznego; są to wypowiedzi opisowe, które orzekają o zaistnieniu określonych faktów, są więc empirycznie rozstrzygalne -  możemy orzekać o ich prawdziwości/fałszywości na podstawie zdań o faktach. Przysługuje im prawdziwość/fałszywość w sensie syntetycznym, tzn. o ich p/f możemy orzekać odwołując się do doświadczenia, a więc wykraczając poza język (odwołując się do faktów pozajęzykowych).

O ile kryterium prawomocności twierdzeń typu 1 i 3 jest ich racjonalność i słuszność, o tyle kryterium prawomocność twierdzeń typu 2 jest prawda lub fałsz. Tw. 1 i 3 są racjonalne bądź słuszne, jeżeli w procesie ich formułowania zachowane zostały reguły traktowane jako argumenty w dyskursie prawniczym (praktycznym) – można je uzasadnić bądź usprawiedliwić odwołując się do tych argumentów. Można mówić o racjonalnej akceptowalności jako ostatecznej przesłance prawomocności twierdzeń typu 1 i 3, ale w ramach pewnej wspólnoty interpretacyjnej (np. dyskurs sądowy: wspólnota interpretacyjna obejmuje sąd, strony, reprezentantów stron np. adwokatów).

Argumentacja stosowana jest (ma szczególne znaczenie) zwłaszcza w tzw. trudnych przypadkach (hard cases), które mogą polegać na tym, że:
1) zachodzi tzw. sytuacja wykładni (tekst prawny jest niejasny ze względów językowych, systemowych czy funkcjonalnych, tj. aksjologicznych)
2) występuje tzw. luka techniczna (mimo zakończenia procesu legislacyjnego regulacja prawna pozostaje niekompletna w stopniu utrudniającym lub wręcz uniemożliwiającym podjęcie decyzji); np. ustawodawca zbyt wąsko określił klasę stanów faktycznych objętych hipotezą normy

Zarówno w 1 jak iw 2 przypadku powstają wątpliwości co do zakresu praw i obowiązków adresatów normy. Celem działania organu stosującego prawo jest rozstrzygnięcie tych wątpliwości poprzez podjęcie decyzji co do praw/obowiązków (np. poprzez zastosowanie wykładni, analogii w celu zapełnienia luki) oraz wskazanie argumentów na poparcie tej decyzji.

Argumenty dzielimy na:
1) reguły egzegezy tekstów prawnych
2) pozostałe reguły stosowane w argumentacji prawniczej

Ad 1)
Reguły egzegezy = reguły tłumaczenia tekstów prawnych. Dzielimy je z kolei na:
a) dyrektywy interpretacyjne (wykładnia językowa, systemowa, funkcjonalna)
b) reguły kolizyjne 1. i 2. stopnia
c) reguły wnioskowań prawniczych (reguły inferencyjne, wynikania), które obejmują reguły wynikania logicznego, instrumentalnego, aksjologicznego (np. analogia, a contrario, a fortiori)

Są one w całości wytworem doktryny prawniczej – mają charakter pozaprawny. Funkcjonują na zasadzie ich powszechnej akceptacji (posiadają silną legitymację historyczną).

Ad 2)
Pozostałe reguły mają zróżnicowany charakter. Część z nich ma status obowiązujących norm prawnych, a część – jak reguły egzegezy – charakter pozaprawny. Część tych reguł jest wspólna dla wszystkich typów dyskursu praktycznego (prawny, etyczny, polityczny), a część charakterystyczna wyłącznie dla dyskursu prawniczego; przykłady:

a) dyskurs powinien być prowadzony z poszanowaniem równości stron. Jest to reguła wspólna dla wszystkich typów dyskursu praktycznego. W przypadku dys. prawniczego wyrażona jest normą prawną – chodzi tu o zasadę kontradyktoryjności procesu sądowego. Związana z nią jest zasada wysłuchania drugiej strony również mająca postać normy prawnej (przewodniczący umożliwia obu stronom wypowiedzenie się co do faktów podlegających rozstrzygnięciu.

b) dyskurs powinien być jawny – zasada wspólna dla wszystkich typów. W dyskursie prawnym przybiera postać normy (np. art. 45 Konstytucji). W dyskursie prawniczym wszak doznaje pewnych ograniczeń (możliwość wyłączenia jawności w postępowaniu sądowym, jawność tylko dla stron w postępowaniu podatkowym).

c) dyskurs prawniczy powinien być prowadzony z poszanowaniem zasady prawdomówności – jest to reguła a dużym ładunku etycznym, mająca charakter uniwersalny (tj. właściwa dla wszystkich typów dyskursu praktycznego). Przyjmuje postać normy prawnej w przypadku dyskursu prawniczego (karalność fałszywych zeznań), ale też doznaje w tym dyskursie pewnych ograniczeń (np. oskarżony w kpk nie ma obowiązku mówienia prawdy czyli często dowodzenia swojej niewinności; prawo odmowy zeznań dla osoby najbliższej);
d) rzecz osądzona powinna być uważana za prawdziwą – reguła charakterystyczna tylko dla dyskursu prawniczego, ma charakter normy prawa: ustalenia prawomocnego orzeczenia sądu są wiążące dla uczestników dyskursu prawniczego. Istnieje możliwość obalenia tej reguły – np. nadzwyczajne środki zaskarżenia).

e) in dubio pro libertate (w razie wątpliwości na korzyść wolności) – argument charakterystyczny właściwie tylko dla dyskursu prawniczego. Nakazuje przyjmować (w razie wątpliwości), że dany czyn jest dozwolony. Da się go wyprowadzić z art. 31 ust. 2 zd. 2 Konstytucji - nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje;

f) ignorantia iuris nocet to reguła charakterystyczna wyłącznie dla dyskursu prawniczego. Wyrazem tej reguły jest domniemanie powszechnej znajomości prawa w odniesieniu do norm zawartych w aktach powszechnie obowiązującego prawa. Ograniczenia reguły: art. 30 kk przewidujący tzw. błąd co do prawa („usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności dokonanego czynu”), art. 9 kpa (szkoda z powodu nieznajomości prawa – ograniczenie domniemania powszechnej znajomości prawa).

g) imposibilium nulla obligatio  est – ma charakter normy prawnej (art. 387 § 1 i art. 475 § 1 kc). Można przyjąć, iż jest to reguła uniwersalna, obowiązująca we wszystkich typach dyskursu praktycznego;

h) preasumptio boni viri – domniemanie dobrej wiary. Jest to zasada ugruntowana prawnie: art. 7 kc (domniemanie dobrej wiary). W dyskursie prawniczym nie trzeba udowadniać dobrej wiary, tylko złą. Inny przykład – art. 5 kk: domniemanie niewinności oskarżonego (§1) oraz zasada in dubio pro reo (§2).

i) art. 5 kc – zakaz nadużywania prawa podmiotowego. Jest to bezwzględnie argument typowy dla dyskursu prawniczego.

j) nie można zasądzać ponad żądanie strony – też charakter normy prawnej. Reguła ta jest konsekwencją zasady kontradyktoryjności i dyspozycyjności procesu.

Polecane: https://www.polanska-kancelaria.pl/adwokat-alimenty.html

Polecane: Adwokat Lublin