Co to jest Globalizacja?

Określenia: „globalny”, "problemy globalne”, „globalizacja”, "procesy globalizacji”, itp. Bardzo upowszechniły się w ostatnich latach i weszły na stałe zarówno do języka potocznego, jak i do języka fachowego. Wydawać się zatem może, iż są to pojęcia nie tylko powszechnie znane i używane ale również powszechnie zrozumiałe i nie budzące żadnych wątpliwości terminologicznych. Nie zawsze tak jednak jest w rzeczywistości.

Pewne określenia, takie jak np. „globalny” czy „problemy globalne” rozumiane są – jak się wydaje – zupełnie jednoznacznie: „globalny” jako „światowy”, „problemy globalne” jako „problemy światowe” (tzn. na skalę światową, o znaczeniu światowym) i używane bywają one po prostu zamiennie, jako synonimy. Inne natomiast terminy, np. „globalizacja”, „procesy globalizacji” nie są już tak jednoznaczne i rozumiane bywają w bardzo zróżnicowany sposób, w zależności np. od kontekstu, w którym występują, sposobu ujmowania problemu a wreszcie także w zależności od konkretnego autora.

Globalizacja w świetle funkcjonujących i rozwijanych współcześnie teorii społecznych jest rozumiana bardzo niejednolicie i zależy w dużym stopniu od akceptowanej przez środowiska naukowe perspektywy w odniesieniu do definiowania pojęcia rozwoju i dalej do reprezentowanego przez nie aksjologicznego zabarwienia własnych stanowisk. Względna zgodność daje się zaobserwować na poziomie rozpoznania dynamicznej istoty globalizacji, przy założeniu iż jako proces rozwija się ona stopniowo, od dłuższego czasu ulega przyspieszeniu, a niektórych przypadkach jej dywersyfikacja jest in ststu nascendi (łac. w trakcie powstawania). Globalizacja jest procesem postępującym, a globalność tkwi w przyszłości.


Globalizacja to rozwój transnacjonalnych związków obejmujących swoim zasięgiem wymiar ekonomiczny, techniczny, socjalny, naukowy, kulturowy, polityczny. Lista ta nie jest z pewnością zamknięta, lecz warto podkreślić fakt, iż związki te obejmują także instytucje pozarządowe, korporacje i jednostki prywatne. Procesy powyższe przekraczają granice państw narodowych i obok transnacjonalnych powiązań wpływają na stosunki międzynarodowe.

Proces globalizacji może być pojmowany i jest w sposób zróżnicowany. Dla jednych oznacza on tworzenie jednego wspólnego społeczeństwa lub jednego wspólnego świata. Natomiast dla drugich wiąże
się on z intensyfikacją stosunków społecznych o zasięgu światowym. Innym kojarzy się z tworzeniem wielości powiązań i sieci zależności oraz oddziaływań państw i społeczeństw.  

M. Kempny stwierdza, że globalizacja stanowi „główną ideę pozwalającą zrozumieć wchodzenie wspólnego ludzkiego społeczeństwa w nowe tysiąclecie jako wielokierunkowy proces, którego cechą jest osłabienie ograniczeń geograficznych uprzednio determinujących formy organizacji społecznej i kulturowej oraz wzrost świadomości tej erozji ograniczeń”.

F. Fukuyama uważa globalizację za jedną z najbardziej postępowych sił we współczesnym świecie. Globalizacja jest procesem nieodwracalnym z przynajmniej dwóch powodów:
- po pierwsze – nie widać alternatywnego modelu rozwoju, który obiecywałby lepsze rezultaty
- drugi powód, dla którego cofnięcie procesu globalizacji nie wydaje się prawdopodobne, wiąże się z technologią. U podłoża współczesnej globalizacji leży bowiem rewolucja w sferze technologii informacji, która sprawiła, że telefon, faks, radio, telewizja oraz Internet dotarły do najdalszych zakątków świata.   

Globalizacja to proces rozwojowy w stosunkach międzynarodowych uwarunkowanych rezultatami rozwoju nauki i postępu technologicznego oraz cywilizacyjnego. Członkowie społeczności międzynarodowej podlegają pozytywnym i negatywnym skutkom tego procesu. Mają ułatwiony dostęp do wiedzy i nowoczesnej technologii, inwestycji zagranicznych oraz metod i technik zarządzania. Sprzyja to dążeniom do minimalizacji nakładów i maksymalizacji efektów, poszukiwaniom właściwych proporcji między pracą żywą a uprzedmiotowioną, znajdowaniu zbytu dla wytworzonych towarów i usług w warunkach konkurencji. Ułatwia komunikowanie się, podróże i kontakty oraz zbliżanie kultur, tworzenie klimatu wzajemnego zaufania. Prowadzi to do uniwersalizacji postaw i zachowań ludzi. Otwieraniu się gospodarek państw i społeczeństw towarzyszy jednak negatywne zjawisko w postaci m.in. rozwoju międzynarodowej zorganizowanej przestępczości, rozwoju nielegalnego handlu, przemieszczania "brudnego przemysłu” do państw słabiej rozwiniętych, zanieczyszczenia środowiska naturalnego, niekontrolowanej migracji ludności z krajów gospodarczo zacofanych, osłabienia tożsamości kulturowej społeczeństw poddawanych presji kultury masowej.
 
Leszek Kołakowski podkreśla: „globalizacja oznacza niekoniecznie unifikację mentalną, duchową, kulturalną, ale wrzucenie do jednego kotła najrozmaitszych sił, których wzajemne oddziaływania są nieprzewidywalne”
Natomiast Z. Bauman uważa, że procesy globalizacyjne w równym stopniu dzielą i jednoczą, a przyczyny podziału świata są w gruncie rzeczy takie same jak czynniki pobudzające do uniformizacji. Globalizacja wpływa ponadto paraliżująco na sprawność decyzyjną rządów narodowych.

T. Kowalik pisze, że we współczesnej literaturze można wyodrębnić dwa biegunowe ujęcia globalizacji:
- wąskie oznacza po prostu ekspansję współczesnej technologii oraz towarzyszący jej proces przekształcania gospodarki światowej w jedną gospodarkę globalną. W często używanym wyrażeniu „przyszła gospodarka globalna”, zawiera się całkowita pewność co do ewolucji współczesnego świata. Dominuje przekonanie, iż wiemy dokąd zmierzamy – do jednego organizmu gospodarczego i jednego ustroju społeczno – gospodarczego.
- szerokie ujęcie obejmuje właściwie wszystkie dziedziny życia społecznego, ekonomicznego, kulturalnego, ideologicznego oraz wszystkie możliwe konsekwencje takiej gospodarki w pozostałych dziedzinach, do uniwersalizacji kultury włącznie.