Zmiany obejmowały trzy strefy:
1. cesarstwo bizantyjskie (wschodniorzymskie)
2. państwo arabskie
3. państwo Franków

Bizancjum
Do VI w. przed objęciem władzy przez Justyniana Wielkiego cesarstwo nie odgrywało żadnej istotnej roli, było tylko kontynuacją tradycji rzymskich, np. używanie jako języka urzędowego łaciny, prawo rzymskie. W dziedzinie gospodarczej dominujące znaczenie posiadały latyfundia czyli wielkie majątki ziemskie, których właścicielami byli arystokraci.
Za panowania Justyniana Wielkiego rozpoczyna się proces przemian wewnętrznych, które polegały na kodyfikacji prawa (533-536).

Budowa kościoła Mądrości Bożej na planie krzyża greckiego. Na przecięciu ramion była umieszczona kopuła i na każdym ramieniu znajdowały się kopuły. Budowa z zewnątrz charakteryzowała się niewielkimi rozmiarami, sprawiała wrażenie ociężałej, mogącej pomieścić niewiele ludzi. Wewnątrz świątyni odwrotny nastrój. Świątynia była zdobiona złotem, co miało podkreślić bogactwo, a jednocześnie rozświetlić wnętrze.

Polityka zagraniczna: Państwo dążyło do rewindykacji ziemi – polegała na tym, że Morze Śródziemne miało się stać wewnętrznym morzem cesarstwa. Rewindykowano obszar Afryki Północnej, Italię, część Hiszpanii. Jednocześnie państwo rozpoczyna walkę z Persją.

Na teren cesarstwa najeżdżają Awarowie, Słowianie i w wyniku tego państwo traci swoje nabytki terytorialne. Na terenie państwa zaczynają przeważać wpływy greckie, a ich przewaga powoduje, że cesarstwo zmienia nazwę na bizantyjskie, nazwa stolicy państwa Konstantynopol zostaje zmieniona na Bizancjum. Językiem urzędowym staje się grecki, panującego nazywa się z grecka basileusem (panującym), zmianie ulega ceremoniał dworski, np. orientalizacja ceremoniału dworskiego – panujący za życia uważany jest za boga, oddawany jest mu kult boski, np. czołobitność.

Na przełomie VII i VIII w. rozpoczynają się spory dotyczące religii, tzw. spór o obrazy – obrazoburstwo. Postacie święte przedstawione w postaci ikon. Część domagała się usunięcia obrazów, a część duchowieństwa była za utrzymaniem obrazów w świątyniach. W wyniku walk w VIII w. przywrócono ikony jako element wiary.

Państwo arabskie
Państwo arabskie do VII w. nie odgrywało znaczącej roli. Po pojawieniu się Mahometa rozpoczynają się przemiany w państwie. Przedtem był to lud koczowniczy, czyli zajmujący się głównie hodowlą – Beduini („synowie pustyni”). W VII w. pojawia się człowiek głoszący nowe zasady wiary – Mahomet. Głosi on, że jest prorokiem najwyższego boga świata arabskiego – Allacha. Religia, którą zapoczątkował, to islam (islam – ten, który jest uległy woli bożej). Wyznawcy islamu to muzułmanie. Zasady wiary dotyczyły odbywania pielgrzymek do miasta świętego – Mekki, modlenie się kilka razy dziennie z twarzą w kierunku Mekki, jałmużna, wstrzemięźliwość w jedzeniu i piciu, walka z niewiernymi, za uczynki na ziemi czekała nagroda w postaci nieba lub kara – piekło.

W 622 r. Mahomet ucieka z Mekki do Jatrebu. Pozyskuje tam wiernych i od tego czasu Jatreb zmienia nazwę na Medyna („miasto proroka”). Ustrój, który zapoczątkował Mahomet nosi nazwę teokratycznego – zwierzchnik religijny jest jednocześnie głową państwa.

Osiągnięcia Arabów
a. w kulturze i technice: zapożyczali i rozpowszechniali osiągnięcia, np. zapożyczyli system nawadniający, rozpowszechnili uprawę lnu, konopi, bawełny, rozpowszechnili nowe materiały – gaza, rozwijało się rzemiosło skórzane, metalurgia, zapożyczyli i rozpowszechnili cyfry indyjskie, rozwijali medycynę (zwalczali głównie choroby oczu), rozpowszechnili filozofię, astrologię, rozwój literatury arabskiej – Koran (święta księga islamu), sunna (księga o życiu i działalności proroka), rozwój architektury, głównie meczety z ornamentyką figuralną; islam zabraniał przedstawiania postaci ludzkiej
b. Arabowie dokonywali podbojów; opanowali Persję, Afganistan, północną część Afryki, część Hiszpanii, wyspy na Morzu Śródziemnym
c. podział państwa na trzy kalifaty:
- kordobański
- kairski
- bagdadzki

Frankowie
Za twórcę państwa Franków był uważany Chlodwig. W r. 496 przyjmuje chrzest, a w 507 r. pokonuje w bitwie pod Poitiers Wizygotów. Jednocześnie był założycielem dynastii merowińskiej. Najważniejszym urzędnikiem, jaki istniał
na dworze Franków był majordomus (intendent dworski) – osoba dbająca o zaopatrzenie dworu królewskiego.

Następcy Chlodwiga to władcy nieudolni i coraz większe znaczenie w państwie posiadają intendenci. Jeden z nich, Karol Młot, przejmuje w państwie władzę, a jego autorytet wzrósł po zwycięskiej bitwie z Arabami pod Poitiers. Następcą Karola Młota był Karol Wielki. Obszar jego państwa rozciągał się od Atlantyku do ziem słowiańskich, a jego celem była odbudowa imperium rzymskiego. W r. 800 zostaje koronowany na cesarza.

Po jego śmierci dochodzi do kilkuletnich walk, które kończą się podpisaniem w Verden układu dzielącego państwo na trzy części (r. 843):
- część środkowa od Włoch do Morza Północnego jest w rękach Lotara
- część wschodnią otrzymuje Ludwik zwany Niemcem
- część zachodnia w rękach Karola Łysego