Podstawowe pojęcia ekonomii

Ekonomia jest nauką o wykorzystaniu rzadkich zasobów, wytwarzaniu przy ich pomocy dóbr i usług i podziale tej produkcji.

Ekonomię można podzielić na mikroekonomię i makroekonomię, ekonomię pozytywną i normatywną.

Mikroekonomia zajmuje się zdarzeniami gospodarczymi dotyczącymi poszczególnych podmiotów gospodarczych lub pojedynczych rynków.

Makroekonomia obejmuje problematykę ogólnogospodarczą, zdarzenia i związki ekonomiczne w skali systemów gospodarczych.

Ekonomia pozytywna zajmuje się opisem i analizą zdarzeń gospodarczych - bada fakty.

Ekonomia normatywna dokonuje oceny zdarzeń gospodarczych, wartościuje, jest powiązana z etyką.

Ekonomia posługuje się w swych badaniach zarówno rozumowaniem indukcyjnym jak i dedukcyjnym. Aby wychwycić istotne związki pomiędzy badanymi kategoriami zakłada się często niezmienność pozostałych czynników (zasada ceteris paribus).

W badaniach i wnioskowaniu ekonomicznym występują pewne stosunkowo częste błędy.

Błąd następstwa i przyczyny (post hoc ergo propter hoc) polega na uznaniu, że skoro dwa zdarzenia następują po sobie to związek między nimi musi mieć charakter przyczynowo - skutkowy.

Błąd kompozycji polega na domniemaniu, że to co jest prawdziwe dla części (jednostki bądź pojedynczego zdarzenia) to musi być też prawdziwe dla całości (zbiorowości lub wszystkich podobnych zdarzeń).

Błąd subiektywizmu to interpretacja faktów przez pryzmat własnych oczekiwań, poglądów i doświadczeń.

Błąd przypisywania związkom ekonomicznym charakteru praw nauk ścisłych. Związki ekonomiczne sprawdzają się jedynie jako przeciętna, zgodnie z regułą wielkich liczb, zaś sformułowane na ich podstawie twierdzenia mają charakter zaleceń mających służyć skutecznemu działaniu.

System gospodarczy jest to zbiór podmiotów ekonomicznych pełniących określone funkcje, powiązań między podmiotami oraz reguł i praw nimi rządzących.

Można wyróżnić trzy idealne typy systemów gospodarczych:
- systemy centralnie zarządzane oparte na nakazie i pełnej władzy ośrodka decyzyjnego;
- systemy rynkowe, w których o alokacji zasobów i podziale efektów procesów wytwórczych decyduje mechanizm rynkowy;
- systemy tradycyjne, w których podstawowym mechanizmem regulacji są zwyczaje i obyczaje.

Wszystkie realnie funkcjonujące systemy mają charakter mieszany. Od tego, który z wymienionych powyżej mechanizmów regulacji przeważa, zależy zakwalifikowanie danej gospodarki. Aktualnie najczęściej spotykanym typem gospodarek są systemy mieszane z przewagą rynkowego mechanizmu regulacji.

Rynek jest to instytucja obejmująca ogół podmiotów gospodarujących oraz reguł według których się kontaktują i wchodzą ze sobą w związki. Reguły to zbiór zasad i praw, w oparciu o które nabywcy i sprzedawcy dokonują wymiany dóbr i usług. Ten proces wymiany prowadzi do ustalenia się w systemie określonej ceny dobra.

Rynek dokonuje efektywnej alokacji rzadkich dóbr. Oznacza to, że pozwala on z reguły zminimalizować koszty alternatywne i przesuwa gospodarkę na granicę jej możliwości produkcyjnych.

Granica możliwości produkcyjnych to największa ilość dóbr i usług jaką może wytworzyć gospodarka przy danym zasobie i jakości czynników wytwórczych.

Na rynku oddziałują na siebie dwie podstawowe wielkości - popyt i podaż.

Popyt definiujemy jako odwrotną relację pomiędzy każdą możliwą ceną dobra a ilością dóbr jaką nabędą konsumenci w danym okresie przy pozostałych czynnikach nie zmienionych.

Podaż to relacja pomiędzy każdą możliwą ceną dobra a ilością tego dobra jaką wyprodukują producenci w danym okresie przy pozostałych czynnikach nie zmienionych.

Cena równowagi to cena przy której wielkość popytu równa się wielkości podaży.

Rynek znajduje się w równowadze gdy cena danego dobra osiągnie poziom ceny równowagi.

Przebieg funkcji popytu zależy od wielu czynników. Są one nazywane determinantami popytu. Do najważniejszych z nich należą:
- gusty i preferencje konsumentów
- rozmiary rynku
- ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych
- przewidywania cenowe

Przebieg funkcji podaży determinowany jest głównie przez następujące czynniki:
- koszty produkcji
- liczbę przedsiębiorstw i skalę konkurencji w branży

Koszty produkcji zależą głównie od stosowanej techniki i technologii, organizacji, cen i dostępności czynników wytwórczych.