Przyczyny bezrobocia
Polecane: wózki widłowe Bydgoszcz MTO
Naczelną ideą klasycznej koncepcji rynku pracy jest twierdzenie, że w warunkach wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na rynku pracy równowagi, charakteryzującej się pełnym zatrudnieniem. Nie dopuszcza się więc w tej koncepcji istnienia bezrobocia w gospodarce wolnorynkowej.
U podstaw klasycznego mechanizmu ustalania się pełnego zatrudnienia leżą zasady postępowania pracodawców i pracowników na rynku pracy. Decyzje pracodawców w sprawie rozmiarów popytu na siłę roboczą zależą przede wszystkim od wysokości stawek płac realnych. Im te stawki są wyższe tym popyt na siłę roboczą mniejszy. Stawki płac realnych decydują również o rozmiarach podaży siły roboczej, przy czym im te stawki są wyższe, tym większa jest podaż siły roboczej (dzięki wzrostowi aktywności zawodowej lub dzięki zwiększaniu czasu pracy).
Zgodnie z ujęciem klasycznym zmiany stawek płac realnych zapewniają równowagę przy pełnym zatrudnieniu. Gdyby płace realne ustaliły się np. na poziomie wyższym, to nadwyżka podaży siły roboczej nad popytem oraz konkurencja między robotnikami spowodowałyby w wolnorynkowej gospodarce obniżkę płac realnych i równowaga przy pełnym zatrudnieniu zostałaby szybko przywrócona.
Zjawisko bezrobocia występujące w rzeczywistości tłumaczy się w tej koncepcji ograniczeniami w działaniu swobodnych mechanizmów rynkowych na rynku pracy. Ograniczenia te związane są przede wszystkim z tendencjami do usztywniania płac, które są rezultatem postępowania związków zawodowych opierających się redukcją płac. Jeśli więc w wyniku presji związków płace realne zostaną ustalone na zbyt wysokim poziomie i związki zawodowe będą opierać się skutecznie ich redukcji, to oczywiście powstanie bezrobocie w gospodarce i zgodnie z teorią klasyczną nie jest ono rezultatem działania mechanizmów rynkowych, lecz ograniczeń w ich funkcjonowaniu. Bezrobocie to traktują klasycy jako bezrobocie dobrowolne, gdyż jest wynikiem świadomego braku zgody robotników na zaakceptowanie wymogów mechanizmów rynkowych.
Jeśli chodzi o zalecenia klasyków dla polityki gospodarczej w zakresie walki z bezrobociem, to wysuwają oni postulat, iż aktywna ingerencja państwa, polegająca w szczególności na regulowaniu popytu na dobra, jest tutaj niewskazana. Państwo powinno jedynie tworzyć warunki do rozwoju mechanizmów rynkowych, usuwać ograniczenia w ich funkcjonowaniu oraz usprawniać działanie rynku pracy (głównie poprzez rozwój sieci biur pracy, poprawę informacji o wolnych miejscach pracy i rozwój szkoleń zawodowych).
Ekonomia Keynes’a nie podziela przekonania klasyków o skutecznym działaniu mechanizmów rynkowych na rynku pracy. Choć Keynes zaakceptował niektóre twierdzenia ekonomii neoklasycznej to jednak ekonomia ta stanowiła negatywny układ odniesienia do wielu ujęć keynesistowskiej teorii rynku pracy i bezrobocia. W przekonaniu Keynes’a giętkie płace nie gwarantują równowagi przy pełnym zatrudnieniu. Rozstrzygające znaczenie dla rozmiarów zatrudnienia i bezrobocia ma, bowiem wielkość efektywnego popytu, a ta ustala się często w gospodarce rynkowej na niedostatecznym poziomie. Upatrywanie przez Keynesa przyczyn bezrobocia w niedostatecznym popycie na towary stało się początkiem rozwijającego się później w ekonomii popytowego podejścia w analizie kształtowania się zatrudnienia i bezrobocia. Ponadto, podkreślając przymusowy charakter bezrobocia, Keynes zapoczątkował długi spór ze zwolennikami dobrowolnego charakteru bezrobocia.
Keynesowskie ujęcie bezrobocia, akceptujące jego przymusowy charakter oraz ścisły związek z rozmiarami popytu na towary, stało się podstawą ujęcia bezrobocia dominującego przez wiele lat w ekonomii. W szczególności, podkreślenie przez Keynesa związku cyklicznych wahań koniunktury z rozmiarami bezrobocia kierowało uwagę na zjawisko bezrobocia koniunkturalnego, zostawiając na dalszym planie zjawiska bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego. Takie podejście Keynesa wraz z niewiarą w skuteczność mechanizmów rynkowych gwarantujących pełne zatrudnienie, doprowadziło Keynesa do istotnego twierdzenia o konieczności aktywnej ingerencji państwa w procesy gospodarcze w celu redukcji bezrobocia. Teoria Keynesa interwencjonizmu państwowego, w szczególności dotycząca polityki fiskalnej i pieniężnej, stała się na wiele lat podstawą polityki gospodarczej rządów w krajach kapitalistycznych.
Oprócz sztywności płac nominalnych Keynes przyjmował kilka innych założeń określających zakres i charakter jego teorii zatrudnienia i bezrobocia. Jako wielkości dane i niezmienne w analizie traktuje ilość i kwalifikacje rozporządzalnej siły roboczej, ilość i jakość wyposażenia kapitałowego, technikę produkcji oraz gusty konsumentów. Nie interesują go więc charakterystyczne dla długiego okresu procesy wzrostu podaży siły roboczej czy zasobu kapitału. Jego teorię można określić jako teorię krótkiego okresu.
Podstawowym elementem keynesowskiej teorii zatrudnienia i bezrobocia jest twierdzenie, że rozmiary produkcji, zatrudnienia i bezrobocia wyznaczone są przez wie4lkości efektywnego popytu na towary, obejmującego popyt inwestycyjny i konsumpcyjny, przy czym wzrost tego popytu pociąga za sobą wzrost produkcji i zatrudnienia oraz spadek bezrobocia.