Warunki zawarcia umowy faktoringowej cz. 1

Umowa faktoringu należy jak dotąd do umów nienazwanych (contractus innominatus), co oznacza, że nie została ona w polskim prawie wyraźnie uregulowana ani w kodeksie cywilnym ani w innych przepisach pozakodeksowych. Także w najbardziej rozwiniętych ekonomicznie krajach Europy instytucja faktoringu nie została jeszcze unormowana ustawowo. Nie dokonano jej regulacji prawnej nawet za pomocą ustaw szczegółowych. Jej postanowienia są jedynie wynikiem praktyki obrotu gospodarczego.

Zasadniczo treść umowy faktoringu można podzielić na dwie części: ogólną i szczegółową. Część ogólna zawiera warunki standardowe umowy faktoringu. Z postanowień podstawowej części umowy faktoringu powinno przede wszystkim jasno wynikać, o jaką postać i typ faktoringu stronom chodzi. Szczególnie istotne jest, by w umowie określić, czy faktor ponosi odpowiedzialność del credere, ponieważ z tym wiązać się może kwestia zabezpieczeń wierzytelności, a jeżeli takie istnieją, powinny być ujęte w treści umowy.

W praktyce zaleca się w miarę wyczerpujące opisanie ponoszenia ryzyka ściągalności wierzytelności przelewanych przez przedsiębiorcę na faktora. Należy powiedzieć o tym, czy faktor bierze na siebie wspomniane ryzyko. Gdy w przypadku faktoringu niewłaściwego umieści się w umowie wzmiankę o tym, że faktor takiego ryzyka nie przejmuje, unika się jakichkolwiek niejasności.

Przezorni przedsiębiorcy dysponują nieraz odpowiednimi zabezpieczeniami wierzytelności, jakie im przysługują w stosunku do ich dłużników. W takim wypadku należy już w tej części umowy dać wyraz istnieniu takich zabezpieczeń, bowiem nie jest to obojętne dla faktora jako cesjonariusza.

Tutaj też należy wyraźnie wskazać te umowy, które zostały zawarte pomiędzy przedsiębiorcą a jego dłużnikiem, a z których wynikają wierzytelności przelewane przez przedsiębiorcę na podstawie umowy faktoringu, na danego faktora (umowy zasadnicze). To wskazanie powinno obejmować co najmniej dokładne oznaczenie stron tamtych umów, daty ich zawarcia, ich przedmioty oraz terminy zapłaty na rzecz przedsiębiorcy cen sprzedaży czy wynagrodzenia za usługi, uzgodnione z dłużnikami. Jeżeli przedsiębiorca i dłużnik zawarli jakieś umowy dodatkowe, zwane „aneksami”, to w podstawowej części umowy faktoringu powinny być one także dokładnie wyszczególnione.

W praktyce często bywa tak, że umowa faktoringu obejmuje kilka umów sprzedaży, dostawy czy o usługi, jakie doszły do skutku pomiędzy przedsiębiorcą a jego partnerami (dłużnikami). W rezultacie umowa faktoringu obejmuje kilka wierzytelności tegoż przedsiębiorcy, jakie przenosi on na faktora, a z tym wiąże się fakt występowania szeregu różnych terminów zapłaty należności przedsiębiorcy.

W tej sytuacji podmioty umowy faktoringu mogą uzgodnić tzw. średni termin płatności dla wszystkich wierzytelności (w terminologii angielskiej określany mianem average due date). Chodzi tu o wspólny dla wszystkich wierzytelności objętych daną umową faktoringu, termin płatności, w stosunku do którego będą przeprowadzane rozrachunki między przedsiębiorcą a faktorem, i właściwie tylko między nimi to uzgodnienie posiada znaczenie. Jest ono dokonywane bez udziału dłużników, zatem nie może pogarszać ich dotychczasowego położenia prawnego. Żadne uprawnienia i obowiązki (poza obowiązkami zapłaty na rzecz faktora) nabywcy towaru lub usługobiorcy nie ulegają zmianie wskutek umowy faktoringu.

W podstawowej części umowy faktoringu należy także wskazać wysokość kwot pieniężnych, jakie faktor zobowiązany jest wypłacić przedsiębiorcy w zamian za przelanie na niego wierzytelności. Jak wiadomo, należność ta jest pomniejszona o kwotę prowizji dla faktora. Trzeba wskazać poszczególne kwoty w odniesieniu do różnych wierzytelności, co nie wyklucza podania łącznej kwoty, jaką faktor uiszcza na rzecz przedsiębiorcy. Jeżeli wchodzi w grę uiszczenie jedynie stosownych „zaliczek”, niezbędne jest sprecyzowanie ich wysokości co do poszczególnej wierzytelności, określenie terminu ich uiszczenia przez faktora oraz zapłaty pozostałej należności.

W tej części umowy powinno oczywiście być również sprecyzowane wynagrodzenie faktora - prowizja faktoringowa, wyrażona w odpowiedniej stopie procentowej, określanej w stosunku do wierzytelności będących przedmiotem faktoringu lub podana w wielkości bezwzględnej. Wysokość stopy procentowej prowizji faktora może być przedmiotem uzgodnień między stronami.

W poszczególnych krajach kształtuje się ona w sposób zróżnicowany. Zwykle przy określaniu wynagrodzenia faktora w pierwszym rzędzie decyduje wielkość wierzytelności będącej przedmiotem umowy faktoringu, solidność dłużnika i jego stan prawno - majątkowy, terminy i sposób spełnienia świadczeń przez dłużników, istnienie stosownych zabezpieczeń przejmowanych przez faktora wierzytelności a nawet charakter i postać towarów lub usług objętych umowami sprzedaży (dostawy, o usługi), jakie doszły do skutku miedzy dostawcą a jego dłużnikami.

Na rzecz faktora może być też przewidziana w umowie prowizja podwyższona, stosowana i łącząca się zawsze z faktoringiem pełnym (faktor przejmuje na siebie ryzyko wypłacalności dłużników). Podwyższenie prowizji wiąże się tu bowiem z przyjęciem przez faktora ryzyka wypłacalności dłużnika. W takim przypadku bierze się pod uwagę elementy już wymienione przy zwykłej prowizji, a dodatkowo odwołuje się do wyników oceny sprawności organizacyjnej i gospodarczej dłużników, dokonanej w aspekcie skuteczności przedsięwzięć zmierzających do uzyskania od nich należności.

Oprócz prowizji normalnej i podwyższonej znana jest też w praktyce prowizja dodatkowa, a przy jej określaniu, poza wszystkimi wspomnianymi elementami, nadto uwzględnia się zakres czynności dodatkowych, których ma podjąć się faktor, i ich rodzaj oraz rozmiary nakładów, jakie będą się wiązały z ich wykonaniem. Ten rodzaj prowizji występuje zatem tylko w sferze umów faktoringu, w których faktor zobowiązał się względem przedsiębiorcy np. do prowadzenia jego ksiąg handlowych i finansowych, pełnienia funkcji reklamowych czy doradczych.

Na tle umowy faktoringu pojawia się jeszcze jedno zagadnienie, odnośnie którego stosowne postanowienia powinny znaleźć się już w ogólnej części umowy, a mianowicie pobieranie i płacenie odsetek. Zarówno tych za korzystanie z cudzego kapitału (mamy z nimi do czynienia już wtedy, gdy faktor udziela przedsiębiorcy kredytu/pożyczki), jak i tych za opóźnienie w spłacaniu świadczenia pieniężnego (gdy faktor nie wypłaci przedsiębiorcy w umówionym terminie kwot stanowiących ekwiwalent za przelane nań wierzytelności).