Warunki zawarcia umowy faktoringowej cz. 2

Z zagadnieniem jednych i drugich odsetek można zetknąć się ponadto na tle obowiązku zwrotu kwot pieniężnych, jeżeli w następstwie niewypłacalności dłużnika dochodzi do powrotnych przeniesień praw (wierzytelności) w sferze faktoringu niewłaściwego, albo jeżeli doszło do odstąpienia przez jedną ze stron od umowy faktoringu.

Wysokość każdych odsetek może być uzgodniona przez strony umowy faktoringu, jednakże z uwzględnieniem obowiązujących w danym kraju przepisów prawnych. Także pewną rolę w tym zakresie mogą odgrywać wielkości stosowane przez banki krajowe i zagraniczne (faktoring międzynarodowy). Poza wyżej wymienionymi postanowieniami, umowa faktoringu w swej podstawowej części powinna określać wszystkie inne dane, niezbędne dla zawarcia umowy, a więc oznaczenia stron z podaniem adresu, ewentualnych pełnomocników (prokurentów0, czas trwania umowy (ściśle określony lub na czas nieoznaczony) itp.

Poza częścią ogólną umowy faktoringu, znajduje się część szczegółowa tej umowy. Elementy zawarte w tej części są na ogól przedmiotem pertraktacji między faktorem a klientem. W drugiej części umowy faktoringu powinno znaleźć się odpowiednie odzwierciedlenie porozumienia stron co do poszerzenia zakresu świadczeń banku na rzecz przedsiębiorcy. Pożądana jest dokładność opisu owych świadczeń w celu uniknięcia sporów co do zakresu czy charakteru owych czynności.

Ponadto prawnie w każdej umowie faktoringu zamieszczone są postanowienia szczegółowe - tzw. „warunki szczegółowe”. Określają one prawa i obowiązki stron zapewniających należyte wykonanie umowy faktoringu.

Na przykład zwykle faktor zastrzega sobie uprawnienia do:
- kontrolowania przebiegu zawierania i wykonywania przez dostawców umów, z których wierzytelności mają ulec przelaniu
- uzgadniania z nimi treści wszelkich zmian umów zawieranych między dostawcą a jego partnerami
- uzgadniania decyzji dotyczących udzielania przez przedsiębiorcę swym kontrahentom moratoriów co do zapłaty jego należności czy rozkładania świadczeń na raty
- porozumiewania się z nim co do zamierzonego dokonywania kompensacji wzajemnych wierzytelności między dostawcą a jego dłużnikiem
- sprawdzania prawdziwości dokumentów dotyczących umów dochodzących do skutku między dostawcą a jego partnerami

W niektórych umowach zastrzegane bywa nawet na rzecz faktora prawo żądania wstrzymania dostawy lub sprzedaży w razie nie wywiązania się przez danego dłużnika z obowiązku płacenia za dostarczone już towary.

Postanowienia szczególne mogą również wskazywać specyficzne obowiązki dostawcy. Polegają one głównie na:
- zawiadamianiu dłużników o zawarciu z danym faktorem umowy faktoringowej i o ich obowiązku spełnienia świadczeń na rzecz tego faktora
- przedstawieniu faktorowi pełnych zestawień uwierzytelnionych dokumentów dotyczących przenoszonych wierzytelności
- informowaniu faktora o opóźnieniach w spełnianiu świadczeń przez dłużnika na rzecz innych wierzycieli
- dostarczaniu faktorowi wymienianych dopiero co dokumentów także w przyszłości, i to w umówionych odstępach czasu (np. raz na miesiąc)
- należytym wykonywaniu przez przedsiębiorcę umów zawieranych ze swymi partnerami
- przestrzeganiu szczególnych wymagań w dziedzinie obrotu gospodarczego z podmiotami zagranicznymi zwłaszcza wwozu i wywozu wartości dewizowych
- przestrzeganiu przepisów celnych
- regularnym spełnianiu świadczeń stanowiących wynagrodzenie banku wynikające z umowy faktoringu

Błędem jest umieszczanie w treści umowy obowiązku przedsiębiorcy co do zagwarantowania istnienia wierzytelności, jej prawdziwości i zbywalności oraz zobowiązania przedsiębiorcy do udzielenia bankowi pełnomocników potrzebnych do sądowego dochodzenia wierzytelności objętych tą umową.

W praktyce gospodarczej stosowane są ponadto specjalne klauzule, modyfikujące odpowiednio umowę faktoringu. Najczęściej stosowana jest klauzula wyłączności, w której strony zamieszczają postanowienie, że dostawca będzie zawierał umowę faktoringu jedynie z określonym faktorem oraz że faktoringiem będą objęte wszystkie wierzytelności danego dostawcy. Klauzula wyłączności zapewnia więc faktorowi osiąganie określonych zysków, gdyż wszystkie wierzytelności z danych umów będą przenoszone tylko na niego, a ponadto przeciwdziała praktyce przenoszenia na faktora jedynie wierzytelności w stosunku do dłużników opornych i nie w pełni wypłacalnych. Klauzula wyłączności bywa połączona z sankcją cywilnoprawną na wypadek jej naruszenia. Zazwyczaj przewiduje się wówczas, że faktor będzie miał prawo wypowiedzieć całą umowę w razie niezastosowania się dostawcy do postanowień klauzuli. Zasada wyłączności odnosi się do wszystkich struktur organizacyjnych przedsiębiorstwa tj. do filii, oddziałów i agencji.

Obok klauzuli wyłączności funkcjonuje klauzula eksportowa, która zobowiązuje przedsiębiorcę do zawierania umów z partnerami zagranicznymi tylko w odniesieniu do towarów czy usług określonych w załączniku do umowy faktoringu. Klauzula ta może również ograniczać liczbę krajów, w których mogą mieć siedziby przyszli partnerzy faktoranta.
W ramach faktoringu właściwego spotyka się nierzadko tzw. klauzulę del credere. Na podstawie tej klauzuli faktor zobowiązuje się do ponoszenia odpowiedzialności za to, że dłużnik spełni ciążące na nim świadczenie.

Ważnym aspektem, jest również zamieszczenie w umowie faktoringu, obok wyżej wspomnianych elementów prerogatywy co do jej wypowiedzenia.

Wynikające z umowy faktoringu zobowiązania podlegają ogólnym zasadom wygasania zobowiązań występujących w sferze prawa cywilnego. Wygasają one więc z chwilą:
- spełnienia przez strony wszystkich świadczeń jakie wynikają z umowy faktoringu
- upływu czasu, na który została zawarta umowa, chyba że z oświadczenia stron wynika, że zostaje ona przedłużona
- złożenia przez strony zgodnych oświadczeń woli co do rozwiązania umowy
- wypowiedzenia umowy przez jedną ze stron na skutek nienależytego wykonywania określonych świadczeń przez drugą stronę lub z innych przyczyn. Występujące w praktyce okresy wypowiedzenia obejmują najczęściej terminy 1 lub 3 miesiące. Umowa faktoringu zawierana zwłaszcza na dłuższy okres powinna być wyposażona w postanowienia przewidujące możliwość jej wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym.
- odstąpienie od umowy przez jedną ze stron jednak wyłącznie wtedy, gdy w umowie faktoringu została zawarta klauzula o możliwości odstąpienia od umowy. Klauzula taka powinna zawierać przyczyny, które będą uprawniały daną stronę do odstąpienia od umowy

Prawo do odstąpienia od umowy faktoringu łączy się na ogół z:
- niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez jedną ze stron obowiązków wynikających z treści umowy
- zaprzestaniem danej działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę
- likwidację przedsiębiorstwa
- likwidację banku faktoringowego lub znacznym ograniczeniem sfery jego działalności
- ogłoszeniem upadłości przedsiębiorcy lub banku faktoringowego

Przyczyną odstąpienia przez bank faktora od umowy nie może być ogłoszenie upadłości dłużnika, jeżeli wystąpiła ona po podpisaniu umowy faktoringu właściwego.

W wypadku odstąpienia od umowy podlega zwrotowi to co strony świadczyły sobie nawzajem w wykonaniu tej umowy. Odwrotna sytuacja ma miejsce w wypadku wypowiedzenia umowy, tu strony nie zwracają sobie wyżej wspomnianych wartości.