Wykładnia prawa

Polecane: www.chudzik.pl

Możemy wyróżnić 2 podstawowe koncepcje wykładni sformułowane przez przedstawicieli dwóch szkół:
A) koncepcja derywacyjna
B) koncepcja klaryfikacyjna

Ad A
Koncepcja derywacyjna wykładni występuje w 2 wersjach:
1) ogólnej
2) szczególnej

Ad 1)
W wersji ogólnej wykładnią prawa jest każdy akt rozumienia przepisu prawnego, który polega na przypisaniu znaczenia wyrażeniom występującym w tekście prawnym. Wykładnia jest zatem rozumieniem wyrażeń językowych (wersja ta odpowiada temu, co J. Wróblewski uznaje za wykładnię sensu largo). Pojęcie wykładni w tej wersji odnosi się do wszystkich przypadków ustalania znaczenia tekstów prawnych.
Odrzuca się w tej wersji koncepcję bezpośredniego rozumienia tekstu prawnego twierdząc, że również intuicyjne i bezrefleksyjne stosowanie reguł sensu języka (r. semantycznych czyli znaczeniowych) jest wykładnią, ponieważ przypisuje jakąś treść wyrażeniom z tekstu prawnego.

Ad 2)
Wersja szczególna eksponuje przede wszystkim różnicę pomiędzy przepisem jako elementem tekstu prawnego, a normą prawną, która jest traktowana jako wypowiedź językowa, określająca regułę postępowania. Wykładnia w tej wersji to czynność polegająca na przypisaniu przepisom znaczenia w postaci jednoznacznych, generalnych i abstrakcyjnych norm prawnych. Celem wykładni jest odtworzenie norm prawnych wysłowionych w przepisach (zarówno hipotezy jak i dyspozycji normy). Z tej wersji koncepcja derywacyjna czerpie swoją nazwę – norma jako derywat (pochodna) przepisu (elementu tekstu prawnego).

Punktem wyjścia wykładni jest więc w tym przypadku tekst prawny, zaś rezultatem – norma (system norm).

Możemy wyróżnić 3 fazy odkodowywania norm:
- faza porządkująca (wstępna) – ustalenie obowiązywania i aktualnego brzmienia przepisów prawnych, które mogą być potencjalnie wykorzystane dla konstruowania norm (uwzględnia się derogacje, nowelizacje);
- faza rekonstrukcyjna – odtworzenie wypowiedzi o kształcie normy postępowania z przepisów prawa (tj. wypowiedzi odpowiadającej formule normy, wypowiedzi normokształtnej – nakazującej, zakazującej bądź zezwalającej czynić coś w określonych okolicznościach). W tej fazie stosuje się różne dyrektywy, np.:
- jeżeli przepis stanowi, że coś podlega karze, tzn. że jest to zakaz (norma sankcjonowana) i nakaz kierowany do organów (norma sankcjonująca)
- opis zachowania = nakaz tego zachowania,
- jeżeli przepis zawierają nakaz dokonania określonej czynności konwencjonalnej prawnie doniosłej (np. wydania wyroku/decyzji, dokonania czynności prawnej) to taki nakaz należy rozumieć także jako normę udzielającą kompetencji do dokonania tej czynności (nakaz jako norma dozwalająca)
- faza percepcyjna – pozyskanie z wyrażenia normokształtnego normy postępowania (ostateczny cel wykładni) poprzez ustalenie dokładnego sensu terminów występujących w tej wypowiedzi. W tej fazie interpretator dokonuje zabiegów klaryfikacyjnych (objaśniających, doprecyzowujących znaczenie terminów) poprzez zastosowanie dyrektyw interpretacyjnych w klasycznej kolejności – językowych, systemowych i funkcjonalnych. Przyjmuje się tu zasadę zupełności wykładni – założenie, że należy zastosować wszystkie typy dyrektyw, niezależnie od poziomu jasności uzyskanego na danym etapie wykładni. Jest to równoznaczne z odrzuceniem zasady subsydiarności (pomocniczości) wykładni systemowej i funkcjonalnej. Nawet uzyskanie jednoznacznego wyniku wykładni językowej nie zwalnia od potrzeby sprawdzenia (przetestowania) tego wyniku poprzez zastosowanie dyrektyw systemowych i funkcjonalnych.

Koncepcja derywacyjna wykładni – w ogólności – odrzuca zasadę clara non sunt interpretanda i przeciwstawia jej zasadę omnia sunt interpretanda, wszystko podlega interpretacji; wykładnia ma miejsce nawet wówczas, gdy tekst prawny nie budzi wątpliwości, ponieważ za wykładnie uznaję się tu każdy zabieg polegający na przypisaniu znaczenia elementom tekstu prawnego.

Ad B
Koncepcja klaryfikacyjna zakłada, że wykładnia to ustalenie sensu przepisu prawnego w sytuacji, gdy budzi on wątpliwości semantyczne, tzn. gdy charakteryzuje się niedookreślonością językową (nie wiemy jaka jest treść nazw – konotacja, a w związku z tym jaki jest zakres znaczeniowy treści - denotacja).

Koncepcja ta opiera się ponadto na założeniu, że wykładnia jest częścią procesu stosowani prawa, a ściślej mówiąc procesu kwalifikacji prawnej konkretnych stanów faktycznych.

Cechą charakterystyczną tej koncepcji jest rozróżnienie sytuacji bezpośredniego rozumienia tekstu prawnego (a więc sytuacji, w której wykładnia w zasadzie nie występuje) oraz sytuacji wykładni czyli pośredniego rozumienia tekstu przez jego interpretację. Bezpośrednie rozumienie to intuicyjne i bezrefleksyjne stosowanie reguł sensu (r. znaczeniowych) języka. Pozwala to na uzyskanie jasności co do znaczenia tekstu prawnego i w konsekwencji jasności co do tego, czy określony stan faktyczny mieści się lub nie w zakresie przepisu prawnego branego pod uwagę jako podstawa rozstrzygnięcia danego przypadku; tak więc określony przepis prawny może być stosowany na podstawie bezpośredniego rozumienia lub na tej samej podstawie zostać odrzucony jako nie nadający się do rozstrzygnięcia konkretnego przypadku. W razie pozytywnego rozstrzygnięcia tej kwestii (tj. ustalenia, że przepis jest adekwatny do konkretnego stanu faktycznego) zachodzi sytuacja tzw. izomorfii (czyli tej adekwatności właśnie).

Z kolei sytuacja wykładni zachodzi, gdy znaczenie przepisu jest wątpliwe – nie jest więc jasne czy dany stan faktyczny mieści się w zakresie wyznaczonym przez ten przepis czy też się w nim nie mieści. Taki przepis musi zostać poddany interpretacji, przy czym interpretacja polega na zastosowaniu dyrektyw 1. i 2. stopnia.

Dyrektywy 1. stopnia to dyrektywy wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej.
Dyrektywy 2. stopnia na które składają się tzw. dyrektywy procedury – określają one kolejność stosowania dyrektyw 1. stopnia oraz tzw. dyrektywy preferencji określające, jakie znaczenie przepisu należy preferować w przypadku, gdy wykładnia nie prowadzi do jednoznacznych rezultatów. Reguły preferencji uzależnione są w znacznej mierze od przyjętej ideologii wykładni:
a) ideologia dynamiczna – preferowanie rezultatu wykładni systemowej i funkcjonalnej przed wynikiem wykładni językowej
b) ideologia statyczna – preferowanie efektu wykładni językowej

Polecane: kancelaria-halys.pl

Polecane: kancelaria podatkowa bydgoszcz