Co reguluje działalność banków w Polsce?

Zgodnie z art.5 Prawa bankowego czynnościami bankowymi w szczególności jest:
• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów
• prowadzenie innych rachunków bankowych
• udzielanie kredytów
• udzielanie gwarancji bankowych
• emitowanie bankowych papierów wartościowych
• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach

Bankowa oferta czynności bankowych charakteryzuje się wieloma cechami specyficznymi. Generalnie są to działania typowe i polegają na proponowaniu przez bank wykonania określonej czynności np. przyjęcia depozytu, udzielenia kredytu. Przeważnie są one realizowane w drodze operacji pieniężnych, a nie rzeczowych. Większość czynności, szczególnie masowych jest realizowana przez banki według tych samych standardów.

Jedną z wyżej wymienionych czynności bankowych jest przyjmowanie depozytów, wśród których wyróżniamy: wkłady oszczędnościowe płatne na żądanie (a’vista) oraz wkłady terminowe nazwane lokatami.

Prawo bankowe w szerokim znaczeniu jest zbiorem norm prawnych, ujętych w kilku ustawach i licznych aktach wykonawczych. Oprócz prawa bankowego istnieje ustawa o Narodowym Banku Polskim, która reguluje nie tylko jego działalność, ale także działalność pozostałych banków. Łącznie tworzą one podstawę prawną systemu bankowego.

Zarządzenia wykonawcze są wydawane przede wszystkim przez prezesa NBP i ogłaszane w „Monitorze Polskim” lub w „Dzienniku Urzędowym NBP”. Istotne znaczenie mają przypisy wydawane przez prezesów poszczególnych banków w formie regulaminów bankowych nazywanych tradycyjnie instrukcjami bankowymi. Regulaminy bankowe są nienormatywnymi aktami prawnymi. Dotyczą one np. zasad przyjmowania wkładów oszczędnościowych, udzielania różnych rodzajów kredytów, prowadzenia rachunków bankowych, udostępniania skrytek sejfowych itp.

Prawo bankowe z 1982 r., realizując pierwsze założenia reformy gospodarczej, usamodzielniło aparat bankowy, ograniczając wobec niego usprawnienia ministra finansów. Ustalono, że stosunki między bankiem a przedsiębiorstwem powinny się układać na płaszczyźnie umownej, a z kredytów bankowych mogą korzystać jedynie przedsiębiorstwa mające zdolność kredytową, czyli zdolność spłaty zaciągniętych kredytów.

Prawo bankowe obowiązujące od lutego 1989 r., stworzyło formalne podstawy pogłębiania reformy i przebudowy struktury bankowości. Przyjęto założenie, że nowe rozwiązania w funkcjonowaniu organizacji bankowości będą wyprzedzać zmiany modelu gospodarczego oraz staną się czynnikiem sprzyjającym przywracaniu równowagi ekonomicznej, zwiększeniu efektywności gospodarczej i pogłębianiu stosunków rynkowych.

Nowe prawo bankowe, obowiązujące od 1 stycznia 1998 r., określa zasady działalności bankowej, tworzenia i organizacji banków oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego i likwidacji banków. Wprowadzono dalsze zmiany w polskiej bankowości, przystosowując ją do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. Ramowe przepisy dotyczące operacji bankowych zawierają następujące rozdziały ustawy:
• rachunki bankowe
• bankowe rozliczenia pieniężne
• gwarancje bankowe, poręczenia i akredytywy
• emisja bankowych papierów wartościowych

Wykonując te operacje, banki są ustawowo zobowiązane do utrzymania płynności płatniczej, zapewniającej wywiązywanie się z wszystkich zobowiązań zgodnie z terminem ich płatności.

Do podstawowej działalności banków ustawa zalicza prowadzenie środków pieniężnych, udzielania kredytów i przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych. Nowe prawo bankowe formalnie dopuściło elektroniczną technikę rozliczeń i jej zastosowanie w dokumentacji bankowej. Rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane przy użyciu papierowych lub elektronicznych nośników informacji, w tym również przy użyciu kart płatniczych.

Banki mają obowiązek przestrzegania tajemnicy obrotów i stanów rachunków bankowych, w tym udzielania kredytu. Mogą one jednak przekazywać sobie nawzajem informacje o udzielonych kredytach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie potrzebnym w związku z udzieleniem kredytu, poręczeń i gwarancji bankowych. Nie mogą natomiast być udzielane informacje dotyczące wkładów oszczędnościowych osób fizycznych, chyba że zażąda ich sąd lub prokurator w związku z toczącym się postępowaniem karnym lub karno - skarbowym oraz w innych szczegółowo określonych przypadkach. Wkłady oszczędnościowe ludności korzystają ze szczegółowych przywilejów i ochrony ze strony państwa. Informacje dotyczące rachunków bankowych i czynności bankowych osób prawnych mogą być udzielane na żądanie sądu i prokuratora oraz wymienionych w ustawie urzędów w szczegółowo określonym zakresie.